Dự thảo sửa đổi 7 luật liên quan đến lĩnh vực tài chính mà Chính phủ trình Quốc hội gần đây đã mở ra khả năng cho nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) riêng lẻ. Tuy nhiên, với những điều kiện khắt khe, cơ hội thực sự để họ có thể tham gia vào thị trường này vẫn rất nhỏ.
Khó khăn trong việc tiếp cận trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ
Trong số 7 luật đang được đề xuất sửa đổi, Luật Chứng khoán là một trong những điểm nhấn đáng chú ý, đặc biệt là những quy định liên quan đến TPDN riêng lẻ. Dự thảo quy định rằng các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cá nhân sẽ được phép tham gia mua, giao dịch và chuyển nhượng TPDN riêng lẻ. Tuy nhiên, để đủ điều kiện tham gia, doanh nghiệp phát hành phải đạt tiêu chuẩn xếp hạng tín nhiệm cao, đồng thời phải có tài sản đảm bảo hoặc được bảo lãnh thanh toán bởi tổ chức tín dụng.
Chuyên gia kinh tế Trần Hoàng Ngân khẳng định, việc bỏ quy định cấm trước đó là một bước đi hợp lý nhằm tạo điều kiện cho nhà đầu tư cá nhân có cơ hội tiếp cận thị trường TPDN. Theo ông, nhà đầu tư cá nhân đã trải qua nhiều biến động và có kiến thức vững vàng hơn, vì vậy cần phải đa dạng hóa cơ cấu nhà đầu tư để thị trường TPDN phát triển mạnh mẽ và trở thành kênh huy động vốn trung, dài hạn hiệu quả cho các doanh nghiệp.
Đại biểu Quốc hội Lê Quân cũng bày tỏ quan điểm đồng tình, nhấn mạnh rằng thị trường TPDN đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn cho doanh nghiệp. Ông cho rằng việc quy định rõ ràng về loại TPDN mà nhà đầu tư cá nhân được phép giao dịch sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và nâng cao sự tin tưởng của người dân khi đầu tư.
Tuy nhiên, không ít doanh nghiệp phát hành và công ty chứng khoán tỏ ra lo ngại trước quy định mới này. Một lãnh đạo công ty chứng khoán cho rằng, mặc dù dự thảo đã “mở lối” cho nhà đầu tư cá nhân, nhưng lối đi lại quá hẹp. Việc doanh nghiệp phát hành TPDN riêng lẻ đạt tiêu chuẩn xếp hạng tín nhiệm hiện nay chỉ đếm trên đầu ngón tay, trong khi khả năng được ngân hàng bảo lãnh thanh toán lại càng hiếm hoi.
“Nếu quy định này được thông qua, lượng nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường TPDN riêng lẻ chắc chắn sẽ sụt giảm mạnh, kéo theo thanh khoản toàn thị trường cũng giảm theo,” vị này chia sẻ.
Phân loại doanh nghiệp phát hành trái phiếu
Các lãnh đạo công ty chứng khoán và quản lý quỹ cho rằng, việc áp dụng quy định chung cho tất cả doanh nghiệp phát hành TPDN riêng lẻ là không công bằng. Họ đề nghị cần phân loại giữa nhóm doanh nghiệp đại chúng niêm yết và nhóm chưa đại chúng. Với nhóm doanh nghiệp đã niêm yết, cần mở rộng đối tượng nhà đầu tư chuyên nghiệp cá nhân được phép tham gia mua TPDN riêng lẻ. Lý do là các doanh nghiệp này đã hoạt động theo nhiều quy định pháp luật (Luật Doanh nghiệp, Luật Chứng khoán…) và chịu sự giám sát từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cùng Sở Giao dịch Chứng khoán.
Theo đó, thông tin của nhóm doanh nghiệp này thường được công khai và minh bạch, giúp nhà đầu tư cá nhân dễ dàng tiếp cận. Hơn nữa, các doanh nghiệp này đã trải qua quá trình xem xét hồ sơ chặt chẽ để trở thành công ty đại chúng.
Ngược lại, đối với nhóm doanh nghiệp chưa đại chúng, việc siết chặt các điều kiện bán TPDN riêng lẻ là rất cần thiết. Nhóm này không chịu sự giám sát nào về minh bạch thông tin, chất lượng thông tin cũng như trách nhiệm trước nhà đầu tư.
Theo nhiều chuyên gia tài chính, cần có phân loại cụ thể cho từng doanh nghiệp phát hành TPDN riêng lẻ mà nhà đầu tư cá nhân có thể giao dịch. Với doanh nghiệp niêm yết và có lợi nhuận, chỉ cần yêu cầu xếp hạng tín nhiệm. Trong khi đó, với công ty niêm yết nhưng đang thua lỗ thì cần thêm tài sản đảm bảo. Riêng doanh nghiệp chưa đại chúng nên yêu cầu ba điều kiện: xếp hạng tín nhiệm, tài sản đảm bảo và bảo lãnh thanh toán.
Sự phân loại này nhằm giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư cá nhân và khuyến khích doanh nghiệp hướng tới việc trở thành công ty đại chúng.
Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường đã nhấn mạnh rằng quy định yêu cầu doanh nghiệp phát hành phải có xếp hạng tín nhiệm và tài sản bảo đảm hay bảo lãnh ngân hàng sẽ nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp phát hành. Điều này, theo ông, sẽ khuyến khích sự phát triển bền vững của thị trường trái phiếu.
Mặc dù vậy, nếu các quy định này được áp dụng, thị trường trái phiếu có thể sẽ trở nên khó khăn hơn cho doanh nghiệp trong việc phát hành TPDN riêng lẻ do khó khăn trong việc tìm kiếm nhà đầu tư.
Dự thảo luật sửa đổi đang mở ra cơ hội cho nhà đầu tư cá nhân tham gia vào thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, nhưng với những điều kiện nghiêm ngặt, cơ hội này vẫn còn hạn chế. Sự cần thiết phân loại doanh nghiệp phát hành trái phiếu giữa công ty đại chúng và chưa đại chúng được cho là cần thiết để giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư đồng thời thúc đẩy sự phát triển ổn định của thị trường trái phiếu.